Dit artikel is deel 5 uit de serie ontwikkelen begint met bewegen
Volgende week geeft Iris (9) haar presentatie in de klas. Ze heeft de tekst tot in de puntjes voorbereid. Nagelbijten doet ze altijd al, alleen de laatste dagen wel beduidend meer. Haar nagels van haar pinken zijn bijna helemaal afgekloven.
Als Sjors (7) stottert en niet uit een woord kan komen, balt hij zijn vuisten alsof hij kracht wil zetten het woord uit zijn mond te persen.
Niek (4) kan zich nog niet goed verstaanbaar maken. Hij articuleert slecht en heeft weinig woordenschat. Woest gooit hij zijn Playmobil poppetjes weg als ik zeg dat ik niet begrijp wat hij bedoelt.
Aisha (11) heeft weinig zelfvertrouwen en duimt. Ze heeft verschillende pogingen gedaan hiermee te stoppen maar het is niet gelukt: alleen duimen maakt haar rustig als ze zenuwachtig is.
Iris, Sjors, Niek en Aisha: vier kinderen met verschillende hulpvragen, ontstaan door verschillende oorzakelijke factoren én een overeenkomst: er is sprake van een niet-geïntegreerde Babkin-reflex.
De Babkin-reflex: Stimulatie van de handpalmen van de baby zal een grijpbeweging veroorzaken. De baby buigt zijn hoofd, de mond maakt een zuigbeweging, de tong wordt daarbij automatisch naar voren geduwd en de spijsvertering wordt in gang gezet. (stimulatie van één handpalm veroorzaakt een buiging van het hoofd naar de zijde van de gestimuleerde handpalm) Deze reflex ontwikkelt vanaf de negende week in de baarmoeder en is de eerste drie maanden na de geboorte actief. In een gezonde situatie hebben het kinderlijf en brein het ontwikkelingsdoel van de babkin-reflex rond de vierde maand begrepen en is de reflex geïntegreerd.
Functie: De Babkin-reflex is één van de reflexen die gericht zijn op basisveiligheid. Een pasgeboren baby heeft behoefte aan aanraking, lichaamswarmte, de geur van zijn moeder en eten. Dat draagt bij aan het gevoel van veiligheid. Al deze basisbehoeften worden mede door de Babkin-reflex vervuld. Dit is het meest duidelijk zichtbaar wanneer een baby borstvoeding krijgt. Hij knijpt met zijn handen in de borst van de moeder waardoor er oxytocine (ook wel knuffelhormoon genoemd) wordt aangemaakt bij moeder en kind, de melkproductie bij moeder op gang komt, de baby aan de geur van de moedermelk ruikt of moeder ontspannen is of niet, smakgeluidjes gaat maken met zijn mond en de spijsvertering automatisch op gang komt. Wanneer de baby zuigbewegingen maakt aan de speen (van de fles) of aan de borst, zullen zijn handen grijpbewegingen maken.
Wanneer een baby moeite heeft met drinken, wanneer er te weinig zuigkracht is, adviseren kraamverzorg(st)ers om de handen van de baby te masseren tijdens het voeden. Dit is een manier om de Babkin-reflex te ondersteunen en het drinken te vergemakkelijken.
Naast de zorg voor het gevoel van basisveiligheid is de Babkin-reflex mede verantwoordelijk voor de sensomotorische ontwikkeling van het kind: een baby stopt van alles in zijn mond om ‘de wereld’ te ervaren en ontdekt zo structuren van dingen. Ook is deze reflex van groot belang voor de ontwikkeling van de kaak, schedel en de motorische spraakontwikkeling. Een goed geïntegreerde Babkin-reflex zorgt er uiteindelijk mede voor dat je duidelijk kunt spreken en kunt vertellen wat je bedoelt. Op deze manier draagt de reflex bij aan de vorming van de persoonlijkheid: het ‘ik’.
Soms gaat het anders. In het artikel ‘ontwikkelen begint met bewegen’ wordt uitgelegd dat reflexen soms niet uitdoven, maar aanwezig blijven. Te denken valt aan oorzaken als een geboortetrauma, ziekte of stress. Ook de Babkin-reflex kan aanwezig blijven.
Kenmerken van een niet-geïntegreerde Babkin-reflex:
- Niet duidelijk articuleren: Omdat de tong een prikkel krijgt naar voren te gaan in de mond zal het kind moeite hebben met articuleren. Het kind zal zijn uiterste best doen om de tong op de goede plek te houden wat de spierspanning doet verhogen of het kind kiest voor een andere strategie en kiest voor de slappe mondhouding
- Een slappe mondhouding, de mond hangt open, waardoor de tong de ruimte krijgt naar voren te gaan.
- Stotteren/slissen door verkeerde motorische aansturing (voor het spreken)
- Verstoring in de ontwikkeling van de ik-manifestatie: Eén van de eerste ervaringen die het kind nodig heeft voor zijn ontwikkeling is het ervaren van veiligheid (huidcontact met mama, papa, lichaamsgeur, ritme van het hart van de moeder, eten/borstvoeding) en het voelen van bestaansrecht: ‘ik mag er zijn! Men is blij met mij’. Twee basisbehoeftes die mede in gang worden gezet door deze reflex. Soms gaat hierin iets mis doordat de baby en zijn moeder niet bij elkaar kunnen zijn, of moeder niet voor de baby kan zorgen en de baby niet aan de borst kan liggen. Dit kan bijdragen aan het gemis aan basisveiligheid, een voorwaarde voor de ontwikkeling van het Ik-bewustzijn. Wanneer de nog aanwezige Babkin de ontwikkeling van het spreken verstoort, kan dit ook negatieve gevolgen hebben voor de persoonsontwikkeling van het kind: niet kunnen zeggen wat je voelt of bedoelt is enorm frustrerend
- Moeite met kauwen en slikken, kwijlen
- Meebewegen van de tong/mond, wanneer er met de handen gewerkt wordt
- Verstoring van de fijne handmotoriek (vloeiend schrijven, binnen de lijntjes schrijven, te hard druk geven op de pen of juist te weinig)
- Spanning op de kaak en de nek bij stress waarbij behoefte ontstaat te friemelen met de handen of om iets in de mond te stoppen: eten, kauwgom kauwen, knagen op pennen, sabbelen op haren, vingers, knagen op randje van de mouw, t-shirt.
Deze reflex kan ook bij volwassenen nog actief zijn en verslavingen mede in stand houden. Bijvoorbeeld: Een verstokte roker zal zeggen dat hij eerst een sigaretje neemt voor hij tot een (spannende) inspanning of handeling zal overgaan. De combinatie iets met de handen doen én iets naar de mond brengen (sigaret, alacohol) geeft ontspanning.
- Verstoorde ontwikkeling van de (fijne) handmotoriek
- Tandenknarsen
- Spijsverteringsproblematiek (de mond zet steeds aan tot spijsvertering waardoor de maagzuurproductie op gang komt terwijl er geen voedsel volgt. Dit geeft op den duur nadelige gevolgen voor het maag-darmslijmvlies)
Wat kun je doen op reflexintegratiegebied?
Door sensorische- en motorische stimulatie van sleutelgebieden, die te maken hebben met de Babkin-reflex, kun je ervoor zorgen dat de reflex alsnog begrepen gaat worden door het kinderlijf en kinderbrein en daardoor geïntegreerd. Middels een oefenprogramma, in spelletjesvorm voor thuis en therapeutisch in de praktijk, kun je het kind het juiste bewegingspatroon aanleren. Voor ouders en het kind hoeft dit geen zwaar programma te zijn. Zelf kies ik er voor om het kind (samen met zijn ouders) één of twee oefeningen per dag te laten doen. Elke dag 10 minuten een beweging herhalen, en door daarbij de juiste senso-motorische impuls te geven, zorgt er al voor dat het juiste bewegingspatroon kan inslijpen. Omdat de oefeningen op verschillende manieren aangeboden kunnen worden, kun je zorgen voor variatie.
Hoe lang voor herstel?
Volgens de literatuur duurt het drie tot vier maanden voor de reflex geïntegreerd is. Mijn praktijkervaring is dat dit veel sneller kan gaan, wanneer je naast de integratie ook zorgt voor bewustwording en herkenning: Waarom gebeurt het? Hoe gebeurt het? Hoe los je het op en wat heb je daarvoor nodig? Dat geeft rust voor het kind, zijn ouders en zijn omgeving. Het kind begrijpt wat er gebeurt in zijn lijf, waarom het niet fijn voelt. De ouders en de omgeving van het kind begrijpen wat er speelt en zullen meer vanuit rust gaan handelen. Dat neemt stress weg (ruzie, irritatie, onbegrip) waardoor er meer rust en begrip komt: thuis, in de klas en in het kinderbrein.
Een testje: wanneer je druk geeft in het midden van de handpalm en het kind spanning in de kaken voelt of wanneer je als tester spanning in de kaak ziet, een reactie van de tong of mond, kan dit betekenen dat er nog sprake is van een nog aanwezige Babkin-reflex.
Een oefening om alvast mee te starten: Massage van de handpalm en rekken/strekken van de vingers ontspant het handgebied en geeft op deze manier ontspanning in de kaak. Dit is sowieso voor ieder kind een heerlijke oefening voor het slapen gaan omdat het ook ontspanning geeft in het kinderbrein.
Reacties van een ouder: ‘Bij mijn dochter heb ik naast de andere oefening ook de handmassage gedaan. Binnen 3 weken praat ze zoveel duidelijker. (De g en r bleven lastig). Daarnaast slaapt ze veel sneller in en ligt ze heel relaxt en ‘open’ als wij ’s avonds bij haar gaan kijken.’
‘Hoi Carla, een vraag over onze zoon: kan het zijn dat de handmassage iets doet voor zijn spreken? Dat gaat ineens met sprongen vooruit namelijk’
Ten slotte: het spreekt voor mij als vanzelfsprekend dat er naast het werken aan de integratie van de bewegingspatronen ook andere gespecialiseerde hulp ingeschakeld wordt voor het kind. Bijvoorbeeld: Wanneer er sprake is van spraak-taal problematiek zal ik het kind ook altijd doorverwijzen naar de logopedist of stottertherapeut in mijn netwerk.
Carla van Wensen
Fysiotherapeut-Integraal kindertherapeut-Auteur-Docent
Eerdere artikelen uit deze reeks:
Ontwikkelen-begint-met-bewegen
Zit-nou-toch-eens-stil-Een-andere-kijkop-het-overbeweeglijke-kind (Spinale galant refle
Hooggevoelig-of-een-niet-geintegreerde-Moro-reflex (Moro reflex
Wil je meer hier over weten of leren? Kijk dan eens op mijn website
https://carlavanwensen.nl/workshops/Kind-in-evenwicht
Bronnen: