Tijdens mijn scholing voor jeugdzorgteams over reflexen en niet begrepen gedrag vertel ik ook over de jongeren die gedwongen in de isoleer belanden – of uren alleen in hun kamer doorbrengen- Omdat ze agressief zijn, een gevaar zijn voor de ander of voor zichzelf. Soms kiezen ze er zelf voor omdat veel hen teveel is of hun angsten te groot. Ik vertel hoeveel moeite ik heb met deze opsluitingen. Vrijwillig of niet.
Vaak hoor ik dat ze hiervan juist rustig worden, ‘en er na afloop weer met hen te spreken is’. Deze week benoemde iemand ‘de ladder van Deb Dana’ om dit te onderbouwen. De ladder legt uit hoe je als mens of mensje met al je zintuigen instinctief scant hoe je goed voor jezelf kunt zorgen en anderen kunt ‘bevrienden’. Als dat niet lukt gaan overlevingsreacties in werking. Je wordt de clown, huilt of smeekt in de hoop dat de ander weer aardig voor je is en je weer terug kunt naar je rust -de bovenste trede-, of je wordt agressief, manipuleert, negeert of vertikt iets om dit te bereiken. Het zijn deze instinctieve reacties die bij deze jongeren die in de isoleer belanden opspelen, en niet te remmen zijn.
Het idee is dat je kalmeert door in de isoleer te gaan. Geen prikkels, alleen jezelf om mee in gevecht te gaan. Gillend, kotsend, huilend, poepend of juist heel stil vecht je jezelf terug de ladder op. Naar boven. Op weg naar de rust en de kalmte. ‘Je luistert eindelijk weer’.
De vraag is of deze jongeren echt kalm uit de isoleer komen. Ik zie eerder verslagen jongeren. Een deel van hen zit nog steeds in ‘freeze’.
Bevroren harten. Ze hebben de strijd opgegeven. Ze passen zich aan, aan dat wat er van hen gevraagd wordt. Om geen gedoe meer te hebben en gezeur. Handig, want het geeft rust op de groep. Maar helpt het hen? Leren ze zo om steviger in hun schoenen te staan? Helpt het hen een doel te vinden waarvoor ze kunnen leven?
Fysieke veiligheid- en dus kalmte- win je terug door nabijheid, bewegen, bewogen worden of aanraken. Zo is de ladder ook bedoeld. Minder te horen krijgen wat er allemaal fout aan je is. Vooral aan de slag gaan met dat er wat nodig is. Het zal de reflexmatige instinctieve overlevingsreacties doen uitdoven. Het geeft ruimte om je doen en laten te doorvoelen en te overdenken.
Voor velen van hen is liefdevolle lichaamsgerichte aandacht een doodenge weg om te gaan omdat ze dit nog nooit zo gevoeld hebben of vergeten zijn hoe het voelde. De isoleer werkt hier niet aan mee.
De oplossing ‘op papier’ is altijd eenvoudig. Ik hoor ook de verhalen waarom het toch echt niet zo werkt, of kan werken. Tijd, beleid, personeelstekort. Ik begrijp het allemaal. Maar toch bemerk ik ook verwondering als ik vertel over de werking van primaire reflexen en wat ze doen wanneer je je bedreigd voelt of zielsalleen.
Daarom dit verhaal. Om een lans te breken voor deze jongeren. Wanneer je ze laat ervaren hoe hun lichaam reageert kun je zoveel goeds voor ze doen.
Carla van Wensen
Foto: de ladder van Deb Dana