Hechten begint met bewegen (Artikel in Kiddo, december 2020)
Spelen, bewegen en aanraken: als pedagogisch medewerker heb je een gouden tool in handen om de ontwikkeling van het kind te ondersteunen. Veiligheid en gehechtheid zijn belangrijke bouwstenen. Door aanraak- en beweeg-spelletjes aan te bieden in de volgorde waarin het kind ontwikkelt, kun je dit nog beter begeleiden.
Verbonden zijn met je ouders of opvoeders in je naaste omgeving. Het is iets dat je niet kunt zien, maar zeker voelt. Het ontstaat door te spelen, knuffelen en liefde te ontvangen in de vormen als uitdaging, vertrouwen of aanmoediging. Het geeft je bestaansrecht en is de basis om je te kunnen ontwikkelen: in je denken, je voelen en je doen. Deze verbondenheid wordt hechting genoemd. Het is een vorm van genegenheid die van levensbelang is voor ieder kind.
Als je veilig gehecht bent ontwikkel je zelfvertrouwen, kun je vriendjes maken en kom je tot leren. Zonder veilige hechting is het hard werken om mee te kunnen doen in het dagelijkse leven
Hechting heeft niet alleen te maken met hoe jij je verbindt met je de mensen om je heen. Hechting heeft ook te maken met hoe je je verbindt met je eigen lijf. Pas als je je lichaam voelt als fijne vertrouwde plek en wanneer je weet wat je met je lichaam kunt, pas dan kun je je verbinden met anderen. Dit proces begint al in de baarmoeder.
Een baby ligt in de baarmoeder niet stil. Hij beweegt aan één stuk door. Dat heeft een reden. Door te bewegen worden er hersenpaadjes aangelegd die verschillende breindelen met elkaar verbinden. Zo ontwikkelen de hersenen. Hoe meer breindelen verbonden zijn, hoe beter de baby groeit en hoe meer de baby kan. Ook ontdekt de baby doordat hij beweegt zijn eigen lijf. Hij sabbelt op zijn handen, tenen en trappelt tegen de buik.
Ook na de geboorte heeft het kind bewegingszin. Het is een natuurlijk proces. Het moet spelen om tot ontwikkeling te komen. De nabijheid van een volwassene is hierbij van belang. Door het wiegen, knuffelen en spelen ontdekt het kind zijn lichaam en de wereld om hem heen.
Het spelletje Kiekeboe draagt bij aan het hechtingsproces en leert het kind zijn lijf ontdekken. Het gaat als volgt. Zittend tegenover het kind leg je een lap stof over je hoofd. Je vraagt een paar keer: waar ben ik? Dan trekt het kind het lapje stof weg. Later draai je dit om. Dan leg je de lap op het hoofd van het kind en laat het hem zelf wegtrekken. Eindeloos blijven ze dit herhalen. Zo mooi vinden ze jouw verbazing en blijheid als ze weer tevoorschijn komen (uit: Spelenderwijs verbinden en hechten, bladzijde 61).
Pas als je je verbonden voelt met je eigen lichaam, kun je je verbinden met de wereld om je heen en tot handelen komen. Om dit te kunnen heb je een liefdevolle omgeving nodig.
Niet-veilige hechting
Soms loopt het anders. Dan zijn er geen ouders of zijn de ouders -om welke reden dan ook- niet in staat om het kind een veilige basis te bieden waardoor het hechtingsproces niet goed verloopt. Ook een niet-natuurlijke geboorte, zoals geboren worden met een keizersnede of met een tangverlossing, kan het hechtingsproces verstoren.
Kinderen die niet veilig hechten hebben continu stress. Ze voelen zich onveilig, zien overal gevaar in, zijn bang voor veranderingen of snel overprikkeld door licht, geluid , geur of tast. Dat heeft niet alleen gevolgen voor het gedrag dat ze laten zien, ook de ontwikkeling wordt belemmerd.
Meestal ben je de rust zelve. Leergierig, behulpzaam en bruggenbouwer tussen vriendjes. Waar niemand iets van begrijpt, zijn je heftige woede-uitbarstingen. Je slaat, schopt, gilt en bent niet tot rust te manen. Als de woede is weggeëbd, heb je ongelooflijke spijt. Dan kun je niet stoppen met huilen. ‘Ik wil het zelf niet, maar ik kan het gewoon niet tegenhouden. Dan wordt mijn lijf zo boos!’
Kenmerken niet-veilige hechting
- ontroostbaar huilen
- geen interesse in speelgoed en de omgeving
- trage ontwikkeling op alle gebieden
- hypersensitief/overprikkeld (voor licht, geluid, geur, tast / niet aangeraakt willen worden)
- niet alleen willen zijn
- wantrouwen
- eetproblemen
- niet-begrepen hoofdpijn of buikpijn
- veeleisend of juist zichzelf wegcijferen
- weerstand tegen verandering
- angst voor het donker
Spelen en bewegen
Door te spelen, te bewegen en door het kind liefdevol aan te raken verstevig je de hersenpaden in het brein. Zo kun je een bijdrage leveren aan het hechtingsproces als het anders gaat dan gewenst, maar ook het normale verlopen hechtingsproces verstevigen. Als pedagoog doe je niet anders. Voortdurend draag je je steentje bij aan deze ontwikkeling. Door rekening te houden met de bewegingsontwikkeling en de ontwikkeling van het brein, kun je dit proces verfijnen.
Lees verder in Kiddo magazine: https://www.kiddo.net/redactioneel-kiddo-6-2020-wiebelbenen/1029531
Carla van Wensen